 چۆنێتی بهربانگی پێغهمبهری خودا (ﷺ)

چۆنێتی بهربانگی پێغهمبهری خودا (ﷺ)
عهلى فێرگه
الحمد لله وحده، و الصلاه والسلام علی من لا نبی بعده...و بعد:
موسڵمانانی خۆشهویست و سهنگین ئێمه که ئهلێین خۆمان به شوێن كەوتەی ڕاستەقینەی پێغەمبەرە خۆشهویستهکهمان (ﷺ )
) ئهزانین پێویسته لهسهرمانیش لە سەر سوننەتی پێغەمبەر (ﷺ) بین بهچاکی و بهبێ کهم تهرخهمی و زیادهرۆیی و بیدعه جونکه هه ردوو شێوه ئهبێته هۆی بههیلاک چوون (عبدالله) ی كوڕی (مسعود) رهزای خودای لێبێت فەرموویەتی( شوێنی سوننەتی پێغەمبەری خودا(ﷺ) بکهون بە گوێرەی توانای خۆت پەرستن بكەیت، بەڵام لە سەر سوننەت بیت، باشترە لەوەی كە هەوڵێكی زۆر بدەیت لە بیدعەدا ،چونكە خوای گەورە فەرموویەتی: (ڵقَدْ كَانَ ڵكُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ لِّمَن كَانَ ێرْجُو اللَّهَ وَالْێوْمَ الْێخِرَ) (سوره اڵحزاب: 21)واته سوێند بهخودا بهڕاستی لهپێغهمبهری خوادا چاکترین نموونهی تهواو ڕێك پێك ههیهتا چاوی لێ بکهن و شوێنی بکهون، بهتایبهت بۆ ئهو کهسانهی ڕهزامهندی خوایان مهبهسته، سهرفرازی قیامهت ئاواتیانه، ههمیشه و بهردهوام یادی خودا به زۆری ئهنجام دهدهن و زمانیان پاراوه بهیادی ئهو. زانای پایە بەرزی ئیسلام (ابن تیمیە) فەرموویەتی: تەواوی خۆشەویستی و بەرز ڕاگرتن بۆ پێغەمبەری خوا( ﷺ) لە شوێن كەوتن و گوێ ڕایەڵی كردنی دایە لەگەڵ جێبەجێ كردنی فرمانەكانی و زیندوو كردنەوەی سوننەتەكانی و بڵاو كردنەوەی ئەوەی پێی هاتوە لە ئاین و تێكۆشان لە پێناویدا بە دڵ و دەست و زمان، وە ئەمەیە ڕێگای پێشینە یەكەمەكان لە كۆچ بەران و پشتیوانان و ئەوانەی بێ چاكە شوێنیان كەوتوون)ئهمچا موسلمانانی خۆشهویست و سهنگین ئێمهش بهراستی ئهبێت لهسهر ئهم مهنههچ و رێبازهبین به کاملی سوننەتیش بەسمانه،بهرێزان خوای گەورە سەرەتا و كۆتای كاتی ڕۆژوو گرتنی بۆ موسڵمانان ڕوون كردووەتەوە وەك لە قورئاندا فەرموویەتی: (وَكُلُواْ وَاشْرَبُواْ حَتَّی ێتَبَیَّنَ ڵكُمُ الْخَیْگُ اڵَبْێچُ مِنَ الْخَیْگِ اڵَسْوَدِ مِنَ الْفَجْڕ پُمَّ أَتِمُّواْ الصِّێامَ إِڵی الَّلیْلِ) (سوره البقره: 187) .واتە: بخۆن و بخۆنهوه ههتا به ڕوونی بهرهبهیان و سپێدهتان بۆ دهردهكهوێت و له ڕۆژههڵاتهوه دیاردهدات و تاریكی شهو لادهبات، لهوهودوا ڕۆژووهكهتان ببهنه سهر تا شهو دادێت و (خۆرئاوا دهبێت) روون و ئاشکرایه که وترا (قال الله) بەمانای (القرێن) واتە كەلامی خوای گەورە هیچ بەڵگەیەكی تر بەرامبەری نابێتەوە،ئەمە دەقی فەرمایشتی خودای گەورەیە مانای بەسەعات و بە كات نیە بەڵكو لە دەركەوتنی فەجرە تا خۆر ئاوابوون
بەڵام لەو وڵاتانەی یان ئەو شارانەی كە خۆر ئاوا نابێت تیایدا واتە 24 سەعات ڕۆژە ئەوا زانایان فەرموویانە ئەتوانن لەگەڵ نزیك ترین وڵات یان شار دا بیشكێنن كە خۆر تیایدا ئاوا دەبێت.وە پێغەمبەری خۆشهویستمان (ﷺ) ئەم ئایەتەی زۆر بە جوانی بە فەرموودە شیرینەكانی بە گوفتار و بە كرداریش ڕوون كردووەتەوە بۆ موسڵمانان، چونكە فەرموودەكانی پێغەمبەری خوا (ﷺ) ڕوون كەرەوە و تەفسیرن بۆ ئایەتەكانی قورئانی پیرۆز، بۆیە ئێمهش لە سەر سوننەتی پێغەمبەری خودا (ﷺ)ئهنچامی ئهدهین وهک چۆن كە خودای گەورە فەرزی كردوە لەسەرمان،وە عیبادەتیش ئەبێ بەو شێوەیە ئەنجامی بدەین كە خوای گەورە فەرزی كردوە لەسەرمان وە ویستی لێیەتی وهک ئهوهی کهپێغهمبهری خودا(ﷺ) ئهنجامی داوه ،نەك بە ویست و ئارەزووی خۆمان نەك بە پێی داب و نەریتی خوارو خێچ وفتوای سهقهتی ههندێک کهبهکهیفی هەواو ئارەزووی خۆیان دهری ئهکهن بۆ بەربانگ کردن !!! بابچینه خزمهتی تهفسیری ئایهتی ( پُمَّ أَتِمُّواْ الصِّێامَ إِڵی الَّلیْلِ) بهفهرموودهکانی پێغهمبهری ئازیزمان (ﷺ) لهئیمامی عومهرهوه رهزای خودای لێبێت پێمان گهیشتووه ئهفهرمووێ( قال ؛ رسول- الله صلی الله علیه وسلم-ادااقبل اللیل وادبر النهار وغابت الشمس فقد افگر الصائم )صحیح البخاری رقم 1954 واته ؛ ئهگهر شهو لهبهرهی رۆژئاواوهرووی لێکردن و رۆژیش لهبهرهی رۆژههلاتهوه پشتی لێ ههل کردن و خۆر ئاوا بوو، ئهوا رۆژووان دهچێته ناو کاتی بهربانگهوه وبارۆژووهکهی بشکێنێت، وهههروهها عبدالله کوری ابی اوفی رهزای خودای لێبێت ئهفهرموێ (منا مع رسول الله (ﷺ) فی سفر فی شهر رمچان فلما غابت الشمس قال یا فلان ؛انزل فاجدح لنا ،قال یارسول الله ؛ان علیك نهارا ،قال انزل فاجدح لنا،فنزل فجدح فاتاه به فسرب النبی (ﷺ) پم قال بیده ؛اداغابت الشمس من ههنا وجاواللیل من ههنا فقد افگر الصائم )صحیح البخاری واته ؛ئێمه لهسهفهرێکدا لهمانگی رهمهزاندا لهگهل پێغهمبهری خودا بووین (ﷺ) جا کاتێ خۆر ئاوا بوو فهرمووی ؛ئهی فلان دابهزه ئاومان بدهرێ ،ئهویش ووتی ئهی پێغهمبهری خودا هێشتا رۆژت لهسهر ماوه ،پێغهمبهریش (ﷺ) فهرمووی دابهزه ئاومان بدهرێ ،ئهویش دابهزی و ئاوی دا به پێغهمبهری خودا (ﷺ) خواردیوه ،ئهمچا بهدهستی ئاماژهی کرد بهرهو رۆژ ئاوا و فهرمووی ؛ئهگهر خۆر لێرهوه ئاوا بوو دیار نهما و شهویش لێرهوه هات ئهوا رۆژووان دهچیته ناو کاتی بهربانگهوه و با رۆژووهکهی بشکێنێت ،لێرهدا بۆمان روون ئهبێتهوه کهوا بهدیار نهمانی بازنهی خۆر کاتی بهربانگ دێت ،کهواته به خۆر ئاوا بوون و دیار نهمانی بازنهی خۆر کاتی بهربانگ دێت دهتوانێت رۆژوو وان رۆژووهکهی بشکێنێت ئهگهر چی سورای شهفهقیش به ئاسمانهوه بێت بانگیش نهدرابێت بهڵگه لهسهر ئهم فهرموودهی کهباسمان کرد که دهبینین پێغهمبهری خودا (ﷺ) تهنها به دیار نهمانی بازنهی خۆر داوای ئاوی کرد بۆ بهربانگ واته چاوهروانی بانگی نهکرد نهی فهرموو بیلال ههلسه بانگ بده تا بهربانگ بکهین بۆیه بانگ دان تهنها ئاگادار کردنهوهیه بۆ هاتنی کاتی نوێژ وکۆبوونهوهی موسلمانان بۆ نوێژی جهماعهت کهواته ئهگهر خۆر ئاوا بوو بازنهی دیار نهما به ئاسمانهوه ئهوا بهربانگ ئهکرێت ئهگهر بانگیش نهبوبێت (واعلم ان الامام البخاری بوب للحدیپین السابقین بقوله رحمه الله ؛(باب متی یحل فگر الصائم وافگر ابو سعید الخدری رچی الله عنه حین غاب قرص الشمس )فتح الباری شرح صحیح البخاری واته ابو سعید ی الخدری رهزای خودای لێبێت که صهحابهی پێغهمبهری خودایه (ﷺ) لهکاتی دیار نهمانی بازنهی خۆردا بهربانگی دهکرد ،[شێخ محمد ناصر الدین الالبانی ]رهحمهتی خودای لێبێت لهسوودی ئهم فهرموودهیهدا (کان النبی (ﷺ) حدا کان صائماامر رجلا فاوفی علی نشز ، فإژاقال؛ قد غابت الشمس ێفگر ) واته؛پێغهمبهر(صلی الله علیه وسلم)ئهگهر بهرۆژوو بوایه فهرمانی به پیاوێک له صهحابه ئهکرد بچێته سهر شتێکی بهرز ،جا ئهگهر بیوتایه ؛خۆر ئاوا بووه و بازنهی خۆر دیار نهما ،پێغهمبهر (ﷺ) بهربانگی ئهکرد )فهرموویهتی وفی الحدیپ اهتمامه(ﷺ) بالتعجیل با لافگار بعد ان یتێکد(ﷺ) من غروب الشمس ،فیێمر من یعلو مکانا مرتفعا ،فیخبره بغروب الشمس لیفگر (ﷺ)وما دلك منه الا تحقیقا منه لقوله (ﷺ) لا یزال الناس بخیر ما عجلوا الفگر وهو مخرج فی (الارواو)رقم 917 وان من الموئسف حقا اننا نر الناس الیوم قد خالفوا هژه السنه ،فان الکپیرین منهم یرون غروب الشمس باعینهم ومع ژلك لا یفگرون حتی یسمعون اژان البلد ،-جاهلین- اولا ؛انهلا یوئژن فیه علی روئیه الغروب ،وانما علی التوقیت الفلکی .وپانیا ؛ان البلد الواحد قد یختلف فیه الغروب من موچع الی لاخر بسبب الجبال والودیان ،فراینا ناسا لا یفگرون وقد رێوا الغروب ! وێخرین یفگرون والشمس بادیه لم تغرب ،لانهم سمعوا الاژان ! والله المستعان ) واته؛ لهم فهرمووده ئهمهمان بۆ دهر ئهکهوێت ،که پێغهمبهری خودا (ﷺ) چهندیش گرنگی داوه به پهله کردن لهبهربانگدا دوای ئهوهی که دڵنیا دهبوو له خۆ ئاوابوون ، جافهرمانی ئهکرد بهکهسێک که بچیته سهر شوێنێکی بهرز ،بۆ ئهوهی ئاگاداری بکاتهوه له خۆر ئاوا بوون بۆ ئهوهی پێغهمبهر (ﷺ) بهربانگ بکات ،ئهمهش له پێغهمبهرهوه (ﷺ) تهنها لهبهر جێ بهجێ کردنی ئهو ووتهیه ی بووه که فهرموویهتی (لایزال الناس بخیر ما عجلوا الفگر )واته بهردهوام خهلک له خهیردایه تا ئهو کاتهی که پهله دهکهن له بهربانگ کردنیاندا .وه بهراستی جێگهی داخه که دهبینین ئهمرۆ خهڵکی سهرپێچی ئهم سوننهته دهکهن ، چونکه زۆرێک لهو خهڵکانه خۆر ئاوا بوون دهبینین به چاوی خۆیان که چی لهگهڵ ئهوهشدا بهربانگ ناکهنهوه تا گوێیان له بانگی وولات دهبێت ،ئهمهش ئهوه دهگهینێت که ئهوانه- نهزانن- به دووشت، یهکهم ؛ئهو بانگهی که دهدرێت بهپێی خۆر ئاوا بوون نیه ،بهڵکو به پێی کاتژمێری فهلهکی یه ،دووهم ؛یهک وولات بهگشتی خۆر ئاوا بوون تێیدا جیاوازه لهجێگایهکهوه بۆ جێگایهکی تر به هۆی شاخ و دۆلهکانهوه ،بۆیه دهبینین خهڵکانێک بهربانگ ناکهن لهکاتێکدا که بینویانه خۆر ئاوا بووه ،وهخهڵکانێکی تر ههن بهربانگ دهکهن لهکاتێکدا که خۆر هێشتا دیاره ئاوا نهبووه ،لهبهر ئهوهی گوێیان لهبانگ نهبووه ،ئهوهش بهنسبهت ئهوه کهسانه کهچاوهروانی بانگی پایتهختی وولات یان بانگی پارێزگا بهسهرتاسهری ئهکهن ،خوداش یارمهتی دهره]سلسله الاحادیپ الصحیحه 5-118- وهههروهها[لیژنهی ههمیشهیی بۆ لێکۆلینهوهی زانستی و فتوادان ] [اژا تحقق الصائم غروب الشمس واقبال اللیل فقد حل له الفگر ،قال تعالی ( پُمَّ أَتِمُّواْ الصِّێامَ إِڵی الَّلیْلِ) واته ؛ئهگهر رۆژووان بهحهق گهیشت واته ،دڵنیابوو لهخۆر ئاوا بوون و هاتنی شهو ئهوا دروست و حهلاله بۆی بهربانگ بکات، خودای گهوره فهرموویهتی ؛ (پُمَّ أَتِمُّواْ الصِّێامَ إِڵی الَّلیْلِ)واته ؛ ئهمجا رۆژووهکهتان بهتهواوی بگرن( تا شهو تاکاتی خۆر ئاوا بوون که سهرهتای دهست پێکدنی شهوه )فتاوی الجنه لدائمه للبحوپ العلمیه والافتاو[الشیخ ؛عبدالله بن قعود وعبدالله غدیان و عبدالرزاق عفیفی و برئاسه الشیخ عبدلعزیز بن عبدالله بن باز] الرقم 9248- ئێستا زانیمان کهوا بهربانگ کردن پهیوهندی به بانگدانهوه نیه ئهوهشمان بیر نهچێت کهوا بهربانگ کردن پێش نوێژی مه غریب سوننهته ئهنهس رهزای خودای لێبێت ئهفهرموێ (کان رسول الله (ﷺ) یفگر علی رگبات قبل ان یصلی ،فان لم تکن رگبات فعلی تمرات ،فان لم تکن حسا حسوات من ماو)صحیح سنن الترمژی ،واته؛ پێغهمبهری خودا (ﷺ) بهربانگی ئهکرد به چهند خورمایهکی تهڕ پێش ئهوهی نوێژ بکات ،جا ئهگهر خورمای تڕ نهبوایه ئهوا به چهند خورمایهکی ووشک بهربانگی دهکرد وه ئهگهر ئهویش نهبوایه ئهوا چهند قومێک ئاوی دهخواردهوه، وهههروهها پهلهکردنیش لهبهربانگ کردن بهچێهێنانی سوننهتی پێغهمبهره خۆشهویستهکهمانه (ﷺ) ههروهک ئهفهرموێ (بکروا بالافگار..)واته ؛ زوو بهربانگ بکهن یان (عجلوا الافگار ) پهلهبکهن له بهربانگدا ،وهههروهها ئهفهرموێ (لاتزال امتی بخیر ما عجلوا الافگار) واته ؛بهردهوام ئوممهتهکهم له خێردا دهبێت تا ئهو کاتهی پهله بکهن لهبهربانگ کردن ، لهشوێنێکی تر ئهفهرمووێ (پلاپ من اخلاق النبوه ؛تعجیل الافگار )واته ؛ سێ سیفهت لهرهوشت و ئهخلاقی پێغهمبهرایه تین ،پهلهکردن له بهربانگدا وهههروهها سههلی کوری سهعد رهزای خودای لێبێت ئهفهرمووێ( قال رسول الله(ﷺ) (لاتزال امتی علی سنتی مالم تنتڤر بفگرها النجوم ) صحیح ابن خزیمه وهو حدیپ صحیح ،واته بهردهوام ئوممهتهکم لهسهر سوننهتی منن تا ئهوه کاتهی بهربانگیان دوا نهخهن بۆ کاتی دهرکهوتنی ئهستێرهکان، بۆیه ئهبێ ووریا بین لهجێبهجێ کردنی ئهم فهرموودانه جونکه دواخستنی بهربانگ لهدوای خۆر ئاوا بوون پیشهی جولهکهو گاورهکانه (عن ابی هریره رچی الله عنه)قال قال رسول الله (ﷺ) لایزال الدین ڤاهرا ما عجل الناس الفگر ،لان یهود والنصاری یوئخرون )صحیح سنن ابی داود وصحیح الترغیب الترهیب واته؛ بهردهوام ئاینی ئیسلام ئاشکراو سهرکهوتووه تا ئهو کاتهی خهلکی پهله بکهن لهبهر بانگ کردنیان ،جونکه جولهکه و گاورهکان بهربانگ دوادهخهن ، وهههروهها الحافگ ابن حجر ئهفهرمووی (قال ابن دقیق العید ؛فی هدا الحدیپ رد علی الشیعه فی تاخریهم الفگر الی گهور النجوم ،ولعل هدا هو السبب فی وجود الخیر بتعجیل الفگر لان الژی یوئخره یدخل فی فعل خلاف السنه)فتح الباری، ئهمچا موسلمانای خۆشهویست و سهنگین ئێستا بۆمان روون بۆوه که پێغهمبهری خودا چهند گرنگی داوهبه پهله کردن له بهربانگدا دوای که دڵنیا دهبوو لهخۆر ئاوا بوون ، کهواته بۆمان حهلال نیه که پشت لهم سوننهته بکهین ههروهک ئیمامی شافیعی رهحمهتی خودای لێبێت ئهفهرموێ (اجمع المسلمون علی ان من استبان له سنه عن رسول (ﷺ)لم یحل له ان یدعها لقول احد) واته موسلمانان یهک دهنگن لهسهر ئهوهی ههرکهسێک سوننهتێکی بۆ روون بویهوه له پێغهمبهر (ﷺ) ئهوا حهلال نیه بۆی وازی لێبهێنێت لهبهر قسهی هیچ کهسێک، گهرچی زۆر زۆر بهداخهوه لهم سهردهمه زۆربهی موسلمانان کهخۆیان به شوێن کهوتهی پێغهمبهر (ﷺ) ئهزانن گهرچی پشتیان له زۆر لهسوننهتهکانی پێغهمبهری خودا(ﷺ) کردوه وهک دهبینین ئهمرۆ خهلکێکی زۆر سهرپێچی ئهم سوننهته ئهکهن ئهبینن بهچاوی خۆیان خۆر ئاوا ئهبێت کهچی ئاماده نینه بهربانگ بکهنهوه تاگوێیان لهبانگی وولات نهبێت؟! ئهمهش خودا پهنامان بدات وهک [شێخ محمد ناصر الدین الالبانی ]رهحمهتی خودای لێبێت ئهفهرموێ ئهوانه جاهیلن - نهزانن ،چا بهرێزانم با سوننهتهکانی پێغهمبهر (ﷺ) بهردهوام زیندوو بکهینهوه کهم تهرخهمی و زێدهرۆی و بیدعه نهکهین بۆ ئهوهی ههموو عیباداتهکانمان پوخت و کامڵ و رێک و پێک بێت وهک ئهوهی که خودای گهوره فهرمانی پێکردووین و پێغهمبهره ئازیزهکهمان(ﷺ) ئهنچامی داوه ، بهنده ئهوندهی لهتوانای ههبوو وهک بیر خستنهوهیهک بۆخۆم و بۆ ئێوهی بهرێز خستیه بهردهستی جهنابتان خودای گهوره ههموولایهکمان هیدایهت بدات و شارهزامان بکات له ئاینهکهی خۆی پابهندمان بکات به سوننهتی پێغهمبهری ئازیزو خۆشهویستمان (ﷺ)
وَێخِرُ دَعْوَانا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَاڵمِینَ
|