 ئەبو بەکری سددیق (رضي اللە عنە) لە چەند دێڕێکدا
ناوی عبداللەی کوڕی عوثمانی کوڕی عەمڕی کوڕی کەعب کوڕی تەمیمی کوڕی موڕڕەی کوڕی کەعبی کوڕی لوئەی کوڕی غالبی کوڕی فەهرە، فەهریش قوڕەیشە.
عەلی کوڕی ئەبوطالب (رضي اللە عنە) دەڵێ: (إن اللە أنزل أسم أبی بکر من سماء الصدیق) واتا: خوای گەورە ناوی ئەبو بەکری لە ئاسمانەوە بە ڕاستگۆ (سددیق) دابەزاندووە.
موسڵمان بوونی:
لە ئەبی دەردائەوە دەڵێ: (لە لای پەیامبەری خوا ﷺ دانیشتبووم، ئەبو بەکر بەرەو ڕوومان هات و لایەکی کراسەکەی هەڵکردبوو هەتا هەردوو ئەژنۆکانی دەرکەوت، پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی: ( بێگومان ئەم برایەتان دەمەقاڵێیەکی کردووە)، ئەوە بوو هات و سەلامی کرد و گوتی: (ئەی پەیامبەری خوا ﷺ شتێک لەنێوان من و کوڕی خەطابدا ڕوویدابوو، من ئەوم توڕە کرد، بەڵام دواجار پەشیمان بوومەوە داوای لێبووردنم لێی کرد، ڕازی نەبوو، ئەوەتا هاتوومەتە خزمەتی ئێوە، پەیامبەر ﷺ فەمووی: (خوا لێت خۆشبێ ئەی ئەبو بەکر (سێ جار))، دوایی عومەر پەشیمان بووەوە و ڕۆیشتبوو بۆ ماڵی ئەبو بەکر و پرسیاری کردبوو، ئەبو بەکر لەوێیە؟ گوتبوویان: نەخێر، ئینجا هاتبوو بۆ لای پێغەمبەری خوا ﷺ، کە هات پەیامبەری خوا ﷺ توڕەبوو و دەموچاوی موبارەکی لە توڕەییدا گۆڕا، کە ئەبو بەکر پێغەمبەری بەو شێوەیە بینی، دڵی بۆ عومەر سووتا و گوتی: (ئەی پەیامبەری خوا ﷺ بەخوا خەتای من بوو (دوو جار)).
ئینجا پەیامبەر ﷺ فەرمووی: (من خوا ڕەوانەی کردم، گوتتان درۆ دەکات، بەڵام ئەبو بەکر گوتی ڕاست دەکات، بە خۆی و ماڵییەوە یارمەتی و هاوکاری کردم، ئیتر واز لە هاوڕێکەم دێنن بۆم). (دووجار ئەمەی فەرموو)، ئیتر دوای ئەوە کەس ئازاری نەدەدا. هەروەها لە عەمماری کوڕی یاسرەوە دەڵێ: (من پەیامبەری خوا ﷺ بینیووە، کەسی لەگەڵدا نەبووە، جگە لە پێنج بەندە و دوو ئافرەت و ئەبو بەکر).
کۆچکردنی:
لە ئەبو بەکرەوە (رضي اللە عنە) دەڵێ: لەگەڵ پەیامبەری خوا بووم ﷺ لەناو ئەشکەوتەکەدا، سەرم بەرز کردەوە، بینیم ئەوە پێی قوڕەیشییەکانە، گوتم ئەی پەیامبەری خوا ﷺ هەندێک سەیری خوارەوە بکەن دەمانبینن، فەرمووی: بێدەنگ بە ئەی ئەبو بەکر، دووان، خوا سێیەمیان بێت؟
خێزانەکانی و منداڵەکانی:
- قەتیلەی کچی عەبدولعوززا، کە عبداللە و ئەسمای لێ بووە.
- ئوم ڕومانی کینانییە، کە عائیشە و عبدالرحمانی لێ بووە.
- ئەسمائی کچی عومەیسی خەسعەمی، کە محمدی لێ بووە.
- حەبیبەی کچی خاریجە، ئەمیش ئوم کەلسوومی لێ بووە.
لە فەزڵەکانی:
ئەبو هوڕەیڕە (رضي اللە عنە) دەڵێ: گوێم لە پەیامبەری خوا بوو ﷺ دەیفەرموو: ((هەرکەسێک جوتێک لە هەرشتێک لە شتەکان لەپێناوی خوا ببەخشێ، ئەوە لە دەرگاکانی بەهەشتەوە بانگ دەکرێ: ئەی بەندەی خوا ئەمە خێرە!! جا ئەگەر لە نوێژکەران بێ، ئەوا لە دەرگای نوێژەوە بانگ دەکرێ، ئەگەر لە سەدەقە خوازان (زەکات) بێ، ئەوە لە دەرگای سەدەقەوە بانگ دەکرێ و کەسانی ڕۆژووەوانیش، لە دەرگای ڕەییانەوە بانگ دەکرێن)).
ئەبو بەکر گوتی: (ئەوەی بانگ دەکرێت لەو دەرگایەوە چ پێویستی بەوەیە. پاشان گوتی: (ئەی پەیامبەری خوا ﷺ هەیە لە هەموو دەرگاکانییەوە بانگ بکرێت؟)، فەرمووی:( بەڵێ ئەی ئەبو بەکر، هیوام وایە تۆ یەکێک بی لەو کەسانە)).
لە ئەنەسی کوڕی مالیکەوە (رضي اللە عنە) دەفەرمووێ: (پەیامبەری خوا ﷺ لەگەڵ ئەبو بەکر و عومەر و عوثمان، سەرکەوتە سەر کێوی ئوحود، کێوەکە هاتە لەرزین، ئەوە بوو پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی: (ڕاوەستە.. جێگیربە ئەی ئوحود، تۆ تەنها پەیامبەرێک و سددیقێک و دوو شەهیدت لەسەرە).
لە عەمری کوڕی عاسەوە، دوای ئەوەی کە پەیامبەری خوا ﷺ کردبووی بە فەرماندەی سەر سوپای (ذات السلاسل). دەڵێ: هاتم بۆلای پێغەمبەری خوا ﷺ و عەرزم کرد: ( قوربان خۆشەویستترین کەس لای تۆ کێیە؟)، فەرمووی: (عائیشە)، گوتم: (لە پیاوان؟)، فەرمووی: (باوکی)، گوتم: (پاشان کێ؟)، فەرمووی: (عومەری کوڕی خەطاب) و پاشان ناوی چەندین پیاوی تری هێنا.
زانستی:
لە ئەبو سەعدی خودرییەوە (رضي اللە عنە) دەڵێ: (پەیامبەری خوا ﷺ وتارێکی بۆ خەڵکی خوێندەوەو) پاشان فەرمووی: (لەڕاستیدا خوا بەندەیەکی سەرپشک (مخیر) کردووە لە نێوان دونیا و ئەوەی لای خۆیەتی، جا ئەو بەندەیە ئەوەی لەلای خوای هەڵبژارد).
دەڵێ: (ئەبو بەکر دەستی کرد بە گریان)، ئێمەش سەیرمان لە گریانەکەی هات، پێغەمبەری خوا ﷺ باس لە بەندەیەک دەکات موخەیەر کراوە! [دوایی زانیمان] ئەو بەندەیەی سەرپشک کرابوو، خودی پێغەمبەری خوا بوو ﷺ، چونکە ئەبو بەکر پێی گوتین، دوای ئەوەی پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی: (بەڕاستی تاکە کەسێک کە زۆر بەخشندە و چاک بووبێ لەگەڵمدا، لە هاوڕێیەتی و ماڵیدا ئەبو بەکرە، و ئەگەر جگە لە پەروەردگارم هەڵبژاردبایە بە (خلیل)ی خۆم، ئەوە ئەبو بەکرم هەڵدەبژارد، بەڵام برا و دۆستی دینییە و با هیچ دەرگایەک لە مزگەوتدا بە کراوەیی نەمێنێتەوە و ببەسترێ، تەنها دەرگاکەی ئەبو بەکر نەبێ).
پەیوەستی بە پەیامبەرەوە ﷺ:
لە عبداللە ی کوڕی زوبەیرەوە دەڵێ: (پرسیارم کرد لە عبداللە ی کوڕی عەمری کوڕی عاس لەبارەی سەختترین ئەشکەنجەدانێک کە موشریکەکان بەسەر پەیامبەری خوایان ﷺ هێنابێ؟ ئەویش فەرمووی: ( پێغەمبەری خوا ﷺ نوێژی دەکرد، عوقبەی کوڕی ئەبی موعیتم بینی ڕۆیشت بۆلای، کراسێکی خستە ملی زۆر بە توندی جەڕاندی هەتا خەریک بوو بخنکێ، ئەوە بوو ئەبو بەکر هات و پاڵی پێوەنا و پەیامبەری ﷺ لێ دوورخستەوە، گوتی: (أتقوا رجلا أن یقول ربي اللە وقد جأکم بالبینات من ربکم)، واتا: (پیاوێک دەکوژن کە هەموو تاوانێکی ئەوەیە دەڵێ (اللە) پەروەردگارمە و بەڵگە و نیشانەی تەواوی لە پەروەردگارتانەوە بۆ هێناون).
ئاماژەکانی پەیامبەر ﷺ بۆ جێنشینکرنی:
١- لە ئەبی موسای ئەشعەرییەوە (رضي اللە عنە) دەڵێ: (پەیامبەری خوا ﷺ نەخۆش کەوت، کە حاڵی خراپ بوو، فەرمووی: (مروا أبا بكر فلْيُصَلِّ بالناس)، واتا: (بە ئەبو بەکر بڵێن با ئەو نوێژ بە خەڵکی بکات)، عائیشە گوتی: (ئەی پەیامبەری خوا ﷺ ئەو پیاوێکی دڵ نەرمە، کە بڕواتە شوێنەکەی تۆ، ئیتر ناتوانێ نوێژ بە خەڵکی بکات)، پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی: ( بە ئەبو بەکر بڵێن نوێژ بە خەڵکی بکات)، عائیشەش هەمان قسەی دووبارە کردەوە، ئەویش فەرمووی: (بە ئەبو بەکر بڵێن نوێژ بە خەڵکی بکات، بەڕاستی ئێوە هاوەڵەکانی یوسفن)، بۆیە کەسێک چوو بۆلای و هەواڵی پێدا، ئەوە بوو تا وەفاتی پێغەمبەری ﷺ ئەبو بەکر نوێژی بە خەڵکی دەکرد).
٢- لە جوبەیری کوڕی موتعیمەوە دەڵێ: (ئافرەتێک هاتە خزمەتی پەیامبەری خوا ﷺ، ئەویش فەرمانی پێکرد کە سەردانی بکاتەوە)، ئافرەتەکەش گوتی: (ئەی ئەگەر هاتم و تۆ نەبووی – مەبەستی مردن بوو- فەرمووی: (ان لم تجدني فأتي أبابکر)، ئەگەر من نەبووم بڕۆ بۆلای ئەبو بەکر.
٣- لە عائیشەوە ﷺ دەڵێ: (پەیامبەری خوا ﷺ لە نەخۆشییەکەیدا پێی گوتم: (بانگی ئەبو بەکری باوکت و براکەتم بۆ بکە، تا نوسراوێکی بۆ بنووسم: من دەترسم خوازیاران ئاوات بخوازن و هەندێک بڵێن: من شایستەترم. خوا و باوەڕدارانیش بە ئەبو بەکر نەبێت، ڕازی نابن).
وەفاتی ئەبو بەکر (رضي اللە عنە):
لە مانگی جەمادی دووەمی ساڵی سێزدەی کۆچی، ئەبو بەکر نەخۆش کەوت، نەخۆشی مردن، پاشان ناڕەحەتییەکانی مردن ڕووی تێکرد، جا (دایکی ئیمانداران) عائیشەی کچی لابوو، گوتی:
لعمرك ما یغنی الثراء عن الفتی
اذا حشرجت یوما وضاق بها الصدر
پارەو ماڵ قازانج بە کەس ناگەیەنێ
کە هەناسە سوار دەبێ و سنگی تەسك دەبێ
ئەویش سەری بەرز کردەوە و گوتی: ئەی بۆ ناڵێی:
{ وَجَاءَتْ سَكْرَةُ الْمَوْتِ بِالْحَقِّ ۖ ذَٰلِكَ مَا كُنتَ مِنْهُ تَحِيدُ(١٩)}[ق:١٩]
پێیان گوت: (ئەی نەڕۆین پزیشک بێنین؟)، گوتی: (پزیشکەکە بینیمی، پێی گوتم: (اني فعال لما أرید)، ویستم لە هەرچییەک بێ ئەنجامی دەدەم، (مەبەست لە پزیشک: خوایە -سبحانە وتعال-).
پاشان ڕۆحی تەسلیمی پەروەردگاری کرد، دونیای بەرەو بەهەشتێک بەجێهێشت، کە پانتاییەکەی پانتایی زەوی و ئاسمانەکانە، هەروەک پەیامبەری خوا ﷺ مژدەی پێدابوو، دواییش هەر لە تەنیشت ئەوەوە ﷺ ناشتیان.
_________________________________________
سەرچاوە:
کتێبی: حقبة من التاریخ مابین وفاة الرسول ﷺ الی مقتل الحسین (رضی اللە عنە) سنة ٦١ هـ.
نوسینی:
عثمان محمد الخمیس
|